De ontwikkeling vanaf de geboorte
Met darmflora wordt bedoeld de levende (niet ziekmakende) bacteriën in onze lichaamsholten, zoals de mond, darmen en vagina. We kennen de residente (blijvende) flora en de transiënte (voorbijgaande) flora. De transiënte flora is niet blijvend, maar hangt af van het contact met de buitenwereld (voeding). Door een verkeerd (te eiwitrijk) voedingspatroon ontstaan er al gauw teveel transiënte bacteriën, wat de basis van ziekte kan zijn. Er moet een evenwicht zijn in het aantal bacteriestammen. Zo kan elke bacterie op de juiste plaats zijn werk doen.
Basis voor een sterk immuunsysteem
Een sterk immuunsysteem is voor een groot deel afhankelijk van een evenwichtige darmflora en een goede darmfunctie. Als je bedenkt dat onze darmen zorgen voor 80% van onze afweercapaciteit, dan besef je dat bewuste aandacht voor je spijsvertering en je voedingspatroon wel degelijk op zijn plaats is. Wat gebeurt er eigenlijk in onze darmen:
- bescherming tegen ziekteverwekkende micro-organismen
- in stand houden van de darmwand, doordat de darmbacteriën voedingsstoffen leveren voor de darmwandcellen.
- productie van vitamine K (bloedstolling) en een aantal B-vitamines (biotine)
- activeren van het afweersysteem in de darmen
- opname van verschillende mineralen
Een evenwichtige darmflora zorgt ook voor handhaving van een zuurgraad die niet te hoog en niet te laag is. Als er gedurende langere tijd sprake is van een te hoge zuurgraad in de darmen, wordt het darmslijmvlies aangetast, met spijsverteringsstoornissen, allergieën en voedselintoleranties tot gevolg.
Het begin: de opbouw van onze darmflora vanaf onze geboorte
Ons immuunsysteem is bij onze geboorte nog niet geheel ontwikkeld. Vanaf het moment van geboorte maken we een begin met de eerste kiem (beschermende bacteriën) groeifasen. De soort kiemen is sterk afhankelijk van wat er in onze directe omgeving beschikbaar is. De aangroeifasen, oftewel de opbouw van de immuniteit van de darmen, bestaan uit drie fasen.
1e fase 1-2 weken – opname van omgevingskiemen bij de geboorte
Het eerste contact is het geboortekanaal. Zowel de vaginale flora van de moeder als de samenstelling van haar darmflora is van invloed op onze toekomstige immuniteit in onze geboortefase. Weinig aanstaande moeders realiseren zich dit. Het is voor de aanstaande moeder dan ook van groot belang om hier al vóór en zeker tijdens de zwangerschap aandacht aan te schenken. Als de moeder spijsverteringsklachten, allergieën of een schimmelinfectie heeft (gehad) kan dit een teken zijn dat haar darmflora en wellicht vaginale flora verstoord is. In het belang van haar ongeboren kind is het voor haar noodzakelijk om maatregelen te treffen om de verstoring op te heffen. Een goed en verantwoord voedingspatroon dat gebaseerd is op natuurlijke voeding, aangevuld met probiotica en eventueel een vaginale zetpil om de darmflora te optimaliseren, zijn de belangrijkste maatregelen.
2e fase vanaf de 3e week – de eerste darmflora
De eerste voedingsopname wordt beïnvloed. Hierbij is het van doorslaggevend belang of er sprake is van borstvoeding. De belangrijke bifidobacteriën (residente flora) zijn in staat om de moedermelk als extra stikstofbron te gebruiken. Door hun stofwisseling daalt de pH-waarde, dat belangrijk is voor de verlaging van ongewenste (ziekte)kiemen. Als de moeder zichzelf goed voedt, heeft haar borstvoeding altijd de goede samenstelling
Via borstvoeding krijgt de pasgeborene belangrijke antistoffen van de moeder. Dit is de grote waarde van borstvoeding. Deze antistoffen (IgA) hebben als specialisatie het tegengaan van micro-organismen die de slijmvliezen in neus, keelholte en darm zouden kunnen aantasten. Gedurende de eerste tweeënhalf tot drie maanden is het kind beschermd tegen bepaalde gezondheidsproblemen.
3e fase vanaf het bijvoeren (6e maand tot 2e levensjaar) tot aan de seniorenleeftijd
Vanaf ongeveer de leeftijd van zes maanden is het kind toe aan vast voedsel. Pas dan is het immuunsysteem (de darmslijmvliesbarrière) voldoende rijp om de voedingsstoffen ook te kunnen opnemen. Begin nooit te vroeg met vast voedsel voor je baby! Het bijvoeren van de eerste maaltijden en de daarin voorkomende ballaststoffen bepalen de derde fase van aangroei van benodigde darmbacteriën. Deze fase is voltooid aan het eind van het tweede levensjaar. Onder optimale omstandigheden zou er nu een evenwicht van de verschillende kiemgroepen tot stand moeten zijn gekomen. Kolonisatieresistentie noemt men dat, een garantie voor een verdergaande bescherming tegen de aangroei van vreemde kiemen en darminfecties.
Zie je hoe belangrijk een goede opbouw van de darmflora tijdens onze eerste twee levenjaren is? Het is de basis van onze immuniteit voor de rest van ons leven. Dat wil niet zeggen dat er in de loop van ons verdere leven geen verstoringen kunnen ontstaan.
Zorg ervoor dat je kind zuivere, pure voedingsmiddelen zonder toevoegingen (E-nummers!) binnenkrijgt. Vermijd toegevoegde suikers of zoetstoffen in de voeding!
Door eenzijdige voeding, of een verkeerd voedingspatroon kan het evenwicht tussen residente en transiënte darmbacteriën verstoord raken. Met als gevolg dat het darmslijmvlies niet meer optimaal beschermd kan worden door de bacteriën die daar thuishoren, eenvoudigweg omdat ze verdrongen worden door een overgroei van ´verkeerde´ bacteriestammen. Ze zijn als het ware de weg kwijt geraakt.
Invloeden op de samenstelling van onze darmflora vanaf onze geboorte
Onderzoek ¹) heeft uitgewezen dat het volgende van invloed is op de samenstelling van darmflora bij baby´s:
- duur van de zwangerschap, ziekenhuisopname, soort bevalling, gebruik antibiotica en soort voeding
- baby´s die langs normale weg zijn geboren en borstvoeding krijgen, hebben de eerste maanden een relatief eenvoudig samengestelde darmflora waarin (goede) bifidobacteriën overheersen.
- baby’s die in hun eerste levensmaand antibiotica hebben gebruikt hebben lagere aantallen bifidobacteriën en bacteroïden dan baby´s die dit niet hebben gebruikt.
- baby´s via de keizersnede geboren hebben lagere hoeveelheden bifidobacteriën en bacteroïden in de ontlasting dan kinderen die via de natuurlijke weg zijn geboren
- flesgevoede baby´s hebben een meer diverse flora. Daarbij komen ook de minder gunstige bacteriën voor.
- ook te vroeg geborenen en zij die in hun eerste levensmaand in het ziekenhuis zijn opgenomen hebben vaker en grotere aantallen minder gunstige bacteriekiemen in hun ontlasting
Verstoring
Door bovenstaande factoren kan de aangroei van darmbacteriën verstoord raken. Niet alleen als zuigeling, ook op latere leeftijd kunnen we hier de nadelige gevolgen van ondervinden.
Klachten van de luchtwegen:
- Niezen
- Aanhoudende verkoudheid
- Middenoorontstekingen
- Irriterende hoest
- Vergroting van het verhemelte en keelamandelen
Klachten van het darmkanaal
- Kolieken
- Obstipatie of diarree
- Spasmen
Algemene klachten
- Verminderde afweer tegen infecties
- Allergieën
- Veranderingen aan de slijmvliezen
- Aanhoudende vermoeidheid
- Duizeligheid, slecht humeur, hoofdpijn (door rottingsprocessen)
- Verstopping, diarree
- Opgeblazen buik door sterke gasontwikkeling( kan resulteren in hartklachten)
- Slechte adem
- Buikpijn en kolieken
Antibiotica
Veel jonge kinderen krijgen antibiotica toegediend. Sommigen hebben zelfs ´pufjes´ nodig. Hiermee wordt het symptoom bestreden maar wordt niet de oorzaak weggehaald. Wat ouders zich niet altijd realiseren, is dat wanneer antibiotica wordt toegediend, er zowel ziekmakende als ook goede bacteriën worden gedood. Het is dus van belang om de goede bacteriestammen weer aan te vullen door middel van een goed probioticum. Dit kan tegelijkertijd ingenomen met het antibioticum als er bijvoorbeeld veel klachten (diarree) ontstaan ten gevolge van deze antibiotica. Het is aan te raden om na een antibioticakuur altijd probiotica in te zetten om de darmflora weer te optimaliseren. Dit geldt voor alle leeftijden.
Keizersnede
Niet altijd zijn er de optimale omstandigheden en voorwaarden bij onze geboorte om een goed immuunsysteem op te bouwen. Bijvoorbeeld als we door middel van een keizersnede geboren worden. Bij een keizersnede ontbreekt het contact met het schedemilieu van de moeder en wordt de eerste fase van kolonisering van goede bacterieën overgeslagen. We komen dan uitsluitend in aanraking met (vaak problematische) ziekenhuiskiemen.
Borstvoeding
Veel gezondheidsproblemen bij baby´s kunnen voorkomen worden door het uitsluitend geven van borstvoeding op verzoek tot minimaal de leeftijd van zes maanden. Ook naast bijvoeding zou het geven van moedermelk tot een leeftijd van 1 jaar uit gezondheidsoogpunt de meest ideale keuze zijn. Baby´s drinken de eerste twee weken van hun leven gemiddeld 8-10 keer per dag aan de borst, zo´n 10 tot 100 ml per keer. Daarna neemt rond de leeftijd van zes maanden het aantal voedingen af tot vier á vijf per dag en de gedronken hoeveelheid bedraagt dan 175 – 200 ml per keer. Bij het uitbreiden van de bijvoeding vanaf de zesde maand neemt de frequentie en de hoeveelheid geleidelijk af naar twee tot drie keer per dag ca.150 ml rond het eerste levensjaar.
Flesvoeding
Soms is borstvoeding niet mogelijk en kiest de jonge moeder ervoor om flesvoeding te geven. Bij flesvoeding ontstaat het risico dat externe eiwitten niet verdragen worden en als gevolg daarvan de pH-waarde onvoldoende daalt. Rottingsflora (gassen, krampjes, obstipatie enz) heeft dan een grotere kans. In flesvoeding ontbreken bepaalde stoffen (o.a. GLA, DHA vetzuren) die wel in borstvoeding zitten (mits de moeder gezond eet). Sommige fabrikanten verrijken hun flesvoeding met vezels en/of vetzuren. Je kunt de flesvoeding verrijken door een pre- of probioticum, en vetzuren toe te voegen. Laat je hierdoor adviseren door een natuurgeneeskundig voedingsadviseur.
Preventie van atopische klachten – probiotica
Als er een vader, moeder, broer of zusje met allergische aandoening is, dan heeft het kind 20-40% kans om eveneens een allergie te ontwikkelen. Zijn er twee personen in het gezin met deze aandoening, dan is de kans dat het kind een allergie ontwikkelt al 40-60%. Heeft vader of moeder deze aandoening, dan is er 60-80% kans dat het kind deze allergie eveneens ontwikkelt.
Als er sprake is van een erfelijke aanleg voor het ontwikkelen van eczeem, allergie, hooikoorts en/of astma kunnen ouders preventieve maatregelen nemen om de klachten te voorkomen, vertragen of te verminderen. In het eerste levensjaar is de aanmaak van verteringsenzymen in het spijsvertering van het kind nog beperkt en het darmslijmvlies is dan makkelijk doorlaatbaar voor allergene stoffen. Atopische klachten kunnen zich gemakkelijk ontwikkelen.
Door de rijping van het immuunsysteem en spijsvertering van het kind te ondersteunen door middel van specifieke probioticastammen en het vermijden van overprikkeling door bijv. sigarettenrook en allergenen (denk ook aan vocht- en schimmelplekken in huis), kunnen ouders het risico op klachten verminderen.
Probiotica geven:
- verlichting van symptomen van lactose-intolerantie
- verlichting van de symptomen van diarreeachtige ziekten
- remmen de groei van schadelijke micro-organismen
- verminderen van allergische reacties
- verminderen spijsverteringsklachten zoals verstopping, diarree, gasvorming, enz.
Vaste voeding voor het jonge kind bij atopische klachten
Allergene voedingsmiddelen die in het geval van atopische klachten eerst moeten worden vermeden zijn: melk en melkproducten, ei, noten en pinda´s, gluten houdende granen, vis, schaal- en schelpdieren, citrusfruit, aardbei en kiwi, tomaat, paprika en aubergine, varkensvlees, cacao en chocolade. Probeer ze na een jaar een voor een uit, eventueel in overleg met arts, therapeut of diëtist.
Tot slot
Een wetenswaardigheidje: Onze darmen vormen het grootste contactorgaan met de buitenwereld, nl. 400-500 m2. De slijmvliezen van de ademwegen 100 m2 en de huid 2 m2 We hebben 10 keer zoveel micro-organismen dan cellen in het lichaam, in wel 800 tot 1000 soorten.
Levenslange immuniteit
Je hebt nu een globaal maar goed beeld van hoe belangrijk een goede ontwikkeling van onze darmflora is vanaf het moment van onze geboorte. Het is wel duidelijk dat in onze eerste levensjaren de basis gelegd wordt voor onze immuniteit waar we het de rest van ons leven mee mogen/moeten doen.
Zowel voor vader als moeder geldt: Zorg goed voor je zelf (je kind zal je er dankbaar voor zijn)!
- Gerelateerde pagina’s:
- Kinderen en buikpijn – Het verband tussen emoties en fysieke klachten
- Het kind als spiegel voor de ouders
- darmtherapie
- Lees ook: Zelfgenezend Vermogen in een Nieuwe Tijd
Interessante artikelen/websites:
www.borstvoedingnatuurlijk.nl, www.lalecheleague.nl, www.borstvoeding.com, adviezen bij borstvoeding, Tanja Visser: www.dieetcare.nl, fytotherapie bij kinderen, Darmtherapie, Kinderbuik & Co-Integraal medisch centrum voor kinderen.
¹) Penders, Thijs, Stobberingh, invloed darmflora op immuunsysteem en allergie, Voeding Nu, maart 2009
